استفاده بیش از حد از آفتکشها و سموم شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی بنا بر اظهارات کارشناسان بهداشتی سبب بروز پدیدهای به نام بقایای سموم میشود که این پدیده یک عامل خطر برای سلامتی انسان و آلودگی محیط زیست است.
سموم شیمیایی در طبیعت به آسانی تجزیه نمیشوند و از آنجا که به اندازه کم یا زیاد در خاک، آب و محصولات کشاورزی و همچنین گوشت و شیر ذخیره میشوند در نتیجه بیماریهایی از جمله انواع سرطان، معلولیتهای جسمی و ذهنی مادرزادی، حساسیتها، بیماریهای عصبی و حتی نازایی و سقط جنین در زنان را رقم میزنند، از همین رو توصیه میشود مبارزه بیولوژیکی جایگزین استفاده از سموم شیمیایی برای مقابله با آفات گیاهی در دستور کار قرار گیرد.
مبارزه بیولوژیکی یک روش برای مدیریت آفات و بیماریها در کشاورزی و باغبانی است که از عوامل زنده مانند میکروارگانیسمها، حشرات، نهنگها و انگلها برای مقابله با مشکلات گیاهان استفاده میکند. این روش مبتنی بر استفاده از حشرات یا میکروارگانیسمهایی است که به طور طبیعی در محیط زیست وجود دارند.
محصولات ارگانیک حاصل مبارزه بیولوژیکی
رئیس بنیاد ملی سبک زندگی سالم در خصوص اهمیت مبارزه بیولوژیکی با آفات محصولات باغی و کشاورزی در این ارتباط به ما میگوید: همه آفات اعم از نباتی یا گیاهی که در کشاورزی وجود دارند، موجودات زنده هستند، چه باکتری باشند، چه قارچ و چه انگل، کرم، پروانه یا ویروس همه موجود زنده محسوب میشوند و بر اساس علم بیولوژیک هر موجود زندهای در طبیعت دشمنی دارد که به واسطه آن دشمن از بین خواهد رفت. بنابراین در علم مبارزه بیولوژیک با آفات به جای استفاده از سم و آفتکشهای شیمیایی از همین روش- مبارزه بیولوژیکی با آفات- برای دفع آفات کشاورزی و باغی استفاده میشود تا فقط همان آفت کشته شود و تأثیری بر دیگر موجودات زنده یا محیط نداشته باشد.
علی کرمی میافزاید: برخلاف سموم و آفتکشهای شیمیایی که علاوه بر آفتها بر دیگر موجودات زنده اعم از حشرات، پرندگان و حتی خاک و آب و هوا تأثیر میگذارند، در مبارزه بیولوژیکی فقط آفت مورد نظر هدف قرار میگیرد و محصولی که بدست میآید ارگانیک است.
مشاهده سموم کشاورزی در شیر مادران
این متخصص بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک ادامه میدهد: مثل کرم ساقهخوار برنج که اگر با آن مقابله نشود همه محصولات را نابود میکند و بیشتر کشاورزان برای مقابله با این آفت از سموم کشاورزی استفاده میکنند که البته اکنون علفهای هرز نیز به این آفات افزوده شده و با وجود آنکه در گذشته علفهای هرز با دست وجین میشدند، اکنون به دلیل صنعتی شدن مزارع نمیتوان با دست این علفها را وجین کرد و در مزارع افزون بر آفتکشها از علفکش هم استفاده میشود. در نتیجه با توجه به اینکه بخشی از سم در محصولات باغی و کشاورزی باقی میماند، با مصرف این محصولات توسط ما وارد بدنمان میشود، به طوری که در خون جنین، نخاع و خون انسان و شیر مادران مشاهده شده است.
به گفته دکتر کرمی در استفاده از سموم کشاورزی علاوه بر آفات گیاهی، زنبورهای عسل و پروانهها نیز به شدت آسیب میبینند و زنجیره غذایی در باغهای کشاورزی نابود میشود؛ چراکه وقتی کرمها –آفتها- مسموم میشوند و روی زمین میافتند و توسط پرندگان خورده میشوند، پرندگان نیز مسموم میشوند و از بین میروند. بنابراین سموم شیمیایی افزون بر آسیب زدن به محیط زیست و زنجیره غذایی، موجب از بین رفتن تنوع زیستی و آسیب زدن به کره زمین نیز میشوند.
اهمیت استفاده از دشمنان طبیعی
این استاد بازنشسته دانشگاه بقیة الله(عج) اضافه میکند: در مبارزه شیمیایی با آفتها آب و خاک نیز بر اثر سمپاشی آلوده میشوند و همه این سموم و آلودگیها وارد چرخه طبیعت و درنهایت بدن انسان شده و موجب افزایش بیماریهای مختلف از جمله سرطانها میشود که اکنون ثابت شده بخشی از آنها بر اثر استفاده بیرویه از سموم شیمیایی و علفکشها در محصولات باغی و زراعی است.
کرمی با بیان اینکه همه آفتها در طبیعت دشمنی دارند که میتوان برای دفع آنها از دشمنانشان استفاده کرد، ادامه میدهد: در مبارزه بیولوژیک از دشمنان طبیعی آفات به خصوص عوامل میکروبی (پاتوژنها)، انگلها (پارازیتها) و جانوران شکارچی (پرداتورها) استفاده میکنند. به عنوان نمونه برخی از حشرات مانند کفشدوزکها، بالتوریها، آسیابکها و عده زیادی از زنبورها شکارچی حشرات مضر هستند. کفشدوزک برای مبارزه با شپشک آردآلود ساحلی بسیار مؤثر است و کنترل شدید آفات مهم زراعی را بر عهده دارد. همچنین زنبور پارازیتوئید تلنوموس، حشره بسیار کوچکی- کمتر از ۲میلیمتر- است که در مزارع برنج علیه کِرم ساقهخوار برنج استفاده میشود و هم اکنون نیز در برخی از شالیزارهای گیلان و مازندران به جای استفاده از سموم شیمیایی مورد استفاده قرار میگیرد.
مافیای بزرگ سموم کشاورزی
این متخصص بیوتکنولوژی با اشاره به اینکه روشهای بیولوژیک برای مبارزه با آفتهای باغی و زراعی در ایران رو به گسترش است، میگوید: گسترش استفاده از این روشها نیازمند اطلاعرسانی است. بیتردید اگر کشاورزان و باغداران ما فواید استفاده از مقابله بیولوژیک با آفات را بدانند این روش را به استفاده از سموم شیمیایی -که تهدیدی جدی برای سلامت خود و خانوادهشان محسوب میشود- ترجیح میدهند، چون این روش هیچ آسیبی به محصولات، زمین، آب، دام و انسان نمیزند و برای چرخه طبیعت نیز بسیار مفید است.
به گفته دکتر کرمی در واقع این روش یکی از بیخطرترین و سالمترین روشهای مبارزه با آفات گیاهی و کشاورزی است چون به طور اختصاصی فقط همان آفت را از بین میبرد در حالی که در مقابل آن سموم و آفتکشهای شیمیایی هستند که به دلیل استفاده نادرست – بیشتر از میزان دُز استاندارد استفاده میشود- آسیبهای بسیاری برای محیط زیست و انسان به همراه دارد.
کرمی در پاسخ به این پرسش که آیا مبارزه بیولوژیک با آفات در مقایسه با استفاده از سموم شیمیایی گران تمام میشود، اظهار میکند: استفاده از روش مبارزه بیولوژیک با آفتهای محصولات باغی و زراعی نیازمند ارتقای آگاهی کشاورزان و باغداران است، ضمن آنکه دسترسی به سموم کشاورزی بسیار آسان است در حالی که دسترسی به مبارزه بیولوژیک دشوار بوده و ضرورت دارد وزارت جهاد کشاورزی با همکاری بخش خصوصی دسترسی به مبارزه بیولوژیک را گسترش دهد تا مبارزه بیولوژیک نیز به اندازه سموم کشاورزی در دسترس کشاورزان باشد.
متأسفانه در حال حاضر سهم مبارزه بیولوژیک در مقایسه با مبارزه شیمیایی در کشور ما بسیار اندک است چون مافیای بزرگ سموم کشاورزی و کمپانیهای عظیم تولید علفکشها در دنیا به قدری قدرتمند هستند که شرکتهای کوچک دفع آفات بیولوژیک در مقابل آنها عددی نیستند.
سودآوری محصولات ارگانیک
رئیس بنیاد ملی سبک زندگی سالم میافزاید: در نگاه نخست سموم شیمیایی در مقایسه با دفع آفات بیولوژیک بسیار ارزان است، اما اگر کشاورزان بدانند استفاده از روش مبارزه بیولوژیک با آفات موجب ارتقای کیفیت محصول آنها میشود که در قیمت نهایی محصول بسیار تأثیرگذار است به طور حتم استفاده از سموم شیمیایی را کنار میگذارند؛ زیرا محصولات ارگانیک در مقایسه با محصولات غیرارگانیک سالمتر و گرانتر هستند به طوری که سود ناشی از فروش این محصولات چندین برابر هزینهای است که صرف مبارزه بیولوژیک با آفات زراعی و باغی میشود. به عنوان نمونه قیمت برنج شالیکاری که با روش بیولوژیک با آفات گیاهی مبارزه کرده در مقایسه با قیمت برنج شالیکارانی که با روش شیمیایی با آفات مبارزه کرده کیلویی ۵۰ هزار تومان گرانتر است در صورتی که هزینه تمام شده مبارزه بیولوژیک برای کشاورزانی که از این روش استفاده کردهاند بسیار بسیار کمتر از سودی است که از فروش محصول بدست میآورند.
حافظ کیفیت و سلامت محصولات کشاورزی
کرمی ادامه می دهد: استفاده از روش مبارزه بیولوژیک با آفت های باغی و زراعی حافظ سلامت کشاورزان و خانواده آنها نیز هست، بنابراین اگر فرهنگ استفاده از مبارزه بیولوژیک با آفات گیاهی در حوزه کشاورزی نهادینه شود هیچ کشاورزی حاضر به استفاده از سموم شیمیایی نخواهد بود.
به گفته این استاد بازنشسته دانشگاه در حال حاضر شرکتهای دانشبنیان و شرکتهای خصوصی متعددی در حوزه آفتکشهای بیولوژیک فعالیت دارند و بینیاز از واردات هستیم، اما از آنجا که کشاورزان ما با این روش و فوایدی که دارد آشنا نیستند به سمت استفاده از سموم و آفتکشهای شیمیایی میروند در حالی که اگر با روش و فواید استفاده از دفع بیولوژیک آفات آشنا شوند و بدانند کیفیت و فواید سلامت این محصولات برای خودشان و مصرفکنندگان بیشتر از روش استفاده از سموم شیمیایی برای مبارزه با آفتهاست و حاشیه سود فروش محصولاتی که با این روش تولید میشود به مراتب بیشتر از محصولات غیرارگانیک است، روش مبارزه بیولوژیکی با آفات را استفاده میکنند.
نهادینه کردن فرهنگ تولید غذای سالم
رئیس بنیاد ملی سبک زندگی سالم در خصوص توسعه استفاده از روش مبارزه بیولوژیک با آفات محصولات باغی و زراعی میگوید: توسعه استفاده از این روش در گرو حمایتهای دولت از شرکتهای فعال در حوزه مبارزه بیولوژیک با آفتهای گیاهی و اطلاعرسانی از سوی رسانهها و دانشگاههای کشاورزی است تا مبارزه بیولوژیک با آفتهای کشاورزی و باغی برای تولید غذای سالم در حوزه کشاورزی -بهویژه روستاها- نهادینه شود که اگر این مهم تحقق یابد ما ظرفیت استفاده از این روش را در ۵۰ درصد مزارع کشاورزی و باغهای کشور داریم.
نظر شما